Sut i sgrialu crimog Llech Ddu
Sgrambl Gradd 1 syfrdanol yn Eryri (Eryri) nad yw'r rhan fwyaf o bobl erioed wedi clywed amdani? Mae'n swnio'n rhy dda i fod yn bosib - ond mae Crimog Llech Ddu yn rhagori ar ddisgwyliadau. Dyma beth sydd angen i chi ei wybod er mwyn profi’r clasur cyfrinachol hwn yn y Carneddau.
Y broblem efo’r mwyafrif o sgramblo Gradd 1 yw bod pawb yn gwybod cystal profiad yr ydynt. Ar Tryfan ar ddydd Sul heulog bydd yn rhaid ymladd eich ffordd drwy blant mewn Crocs er mwyn cyrraedd y copa. Yn aml gall prif grib Crib Goch fod yn llawn prysurdeb, yn enwedig mewn tywydd braf a thros ŵyl banc – ac mae gennych chi well siawns o ennill y loteri na chael Striding Edge i chi’ch hun dros benwythnos.
Mae Llech Ddu, ar y llaw arall, yn glasur modern gydag un bonws ychwanegol: prin fod neb wedi clywed amdano. Ynghudd ar ochr ogleddol anghysbell y Carneddau, mae’n fyd o wahaniaeth oddi wrth diriogaeth fflachlyd, sgramblo adnabyddus y Glyderau a Massif yr Wyddfa. Mae’r llwybr ato ynddo’i hun yn golygu cerdded am awr a hanner i fyny Cwm Llafar; ac erbyn i chi gyrraedd gwaelod y grimog ei hun, mae bron yn sicr mai chi fydd yr unig gopa walltog yn y lle.
“Fe allech chi ddweud mai Crimog Llech Ddu yw gwrththesis y clasuron fel Crib Goch a Thryfan,” meddai’r hyfforddwr dringo lleol, Garry Smith, a ysgrifennodd y tywyslyfr newydd; North Wales Scrambles (gan Northern Edge Books). “Efallai fod pobl wedi eu troi ymaith gan yr amser agosáu, neu efallai mai’r unig reswm yw nad yw’r llwybr yn adnabyddus iawn.”
Felly beth sy’n golygu mai Crimog Llech Ddu yw’r sgrialu gorau yn Eryri nad ydych chi wedi clywed amdano, fwy na thebyg?
Gwyllt yn y bôn
Yn ôl Garry, mae'n ymwneud â’r lleoliad, lleoliad, lleoliad. “Y teimlad o ardal wyllt, naturiol, sy’n gwneud Llech Ddu mor arbennig,” meddai. “Yn gyffredinol mae ganddo awyrgylch mynyddig anhygoel, a byddwn i’n dweud nad oes unman arall yng Nghymru sy’n rhagori arno.”
Anfantais y pellenigrwydd hwnnw, wrth gwrs, yw bod y clogwyn ymhell iawn o'r man parcio agosaf. Mae'r rhan fwyaf o sgrialwyr yn cychwyn yn Gerlan ger tref Bethesda, gan ddilyn cyfres o lwybrau hawdd a thraciau i fyny Cwm Llafar. Mae Llech Ddu yn dod i'r golwg o waelod y dyffryn: pyramid o graig yn pwyso ar ochr Carnedd Dafydd. Edrychwch allan am y bandiau cwartsit gwyn ar yr ysgwydd uwchben y clogwyn, sy'n nodi dechrau'r sgramblo.
Ar goll ar Lech Ddu?
Efallai ei fod yn scrambl Gradd 1 - ond ar raddfa anhawster mordwyo, fe ddylai Crimog Llech Ddu gael cael gradd llawer uwch.
“Y brif her yma yw llywio,” eglura Garry. “Oherwydd nad yw yn boblogaidd ac nad oes llwybr amlwg iawn i gyrraedd y grib, mae angen lefel dda o allu mordwyo arnoch chi. Mae sicrhau eich bod yn dilyn y llinell gywir wrth geisio cyrraedd y clogwyn yn anodd, yn enwedig pan fod gwelededd yn wael, er unwaith y byddwch wedi cyrraedd y brif grib mae hi’n anodd mynd o’i le.”
I gyrraedd gwaelod y sgramblo, ewch heibio i’r maes clogfeini ar waelod Llech Ddu a dilynwch lwybr igam-ogam i fyny llethrau sgri i’r dde o’r clogwyn. Tua 30 medr cyn cyrraedd Cwm Glas Bach, mae cwm uchel ar glogwyni carpiog gogledd-ddwyrain Carnedd Dafydd; mae ramp glaswelltog yn torri i fyny ac yn ôl i'r chwith. Dilynwch hwn i ddod o hyd i'r bandiau cwarts ar ddechrau'r sgrambl.
Hawdd pawdd
Heb yr her fordwyo, mae Crimog Llech Ddu yn gyflwyniad gwych i sgramblo. Mae’n Radd 1 syml gyda golygfeydd gwych, gafaelion blociog a dinoethiad sy’n weddol sylweddol ond sy’n dal dipyn llai na Chrib Goch.
Mae'r rhan gyntaf yn dilyn cyfres o risiau craig ac yn rhedeg i fyny ysgwydd y clogwyn cyn culhau'n grib greigiog. Gallwch chi ddewis gradd yr anhawster fwy neu lai trwy lynu at gopa'r gefnen neu gamu i'r ochr i'r anawsterau mawr gan ddefnyddio llwybrau dargyfeirio slei i'r chwith neu’r dde.
“Mae’r dinoethiad yn wefreiddiol heb fod yn rhy fygythiol, ac mae’r graig yn gadarn ar y cyfan,” meddai Garry. “Yn wahanol i lawer o heriau sgrialu eraill, mae hefyd yn parhau i fod yn weddol ymarferol mewn tywydd gwlyb. Mae’r cyfuniad o draciau da ar y daith i mewn a’r ffaith ei bod yn gymharol hawdd i’r radd yn ei gwneud yn boblogaidd i’w rhedeg hefyd.”
Rhybuddion tywydd
Efallai y fod Llech Ddu yn eithaf ymarferol mewn tywydd gwlyb, ond fe fyddwch chi dal eisiau talu sylw i’r rhagolygon. Nid dim ond dechrau’r grimog sy’n gallu bod yn hunllef i’w chanfod mewn amodau niwlog – mae disgyn o gopa Carnedd Dafydd hefyd yn her fordwyo. Mae lleoliad anghysbell y graig yn golygu bod y posibilrwydd o fynd ar goll yma yn ddifrifol.
Afraid dweud, wrth gwrs, fod y gaeaf yn y Carneddau yn newid pethau’n llwyr.
“O dan amodau gaeaf daw hwn yn her gadarn gradd un gaeafol o ddifrif,” eglura Garry. “Byddai’n ffwlbri rhoi cynnig arni heb sgiliau gaeaf da – ac wrth gwrs bwyell iâ a chramponau.”
Gyda’r gwanwyn wedi dod, gallai dringo Crimog Llech Ddu fod yn ffordd dda o gychwyn eich tymor sgramblo.
Related Content
Mynydda Dysgwch Sgiliau
Scrambling in winter is a step up in every way: here are some tips from the pros for getting it right.
Mountaineering Destinations
Now is the prime time to plan your winter adventures. To help you explore the British mountains over winter, we have chosen six stunning winter ridges to guarantee a grand day out.
Dringo Creigiau Dysgwch Sgiliau
A series of guides to some of the most popular scrambles in England, Scotland and Wales.
Hillwalking Destinations
Glen Coe's Aonach Eagach ridge is the most legendary Grade 2 scramble in Scotland. Do you have the skills to take it on?
Dringo Creigiau Dysgwch Sgiliau
Here's what you need to think about when moving together for scrambling and climbing
Dringo Creigiau Dysgwch Sgiliau
Scrambling is sometimes described as the middle ground between walking and climbing - and for the higher grades in particular, you’ll need some basic climbing skills. Here's our guide to staying safe on the rock.
Rock Destinations
Here are five of the best places to go for a weekend of nerve-testing scrambling.
Cerdded Bryniau Dysgwch Sgiliau
Are you a hill walker wanting to tackle steeper terrain, but nervous about heights? Don’t panic – there are steps you can take to fight the fear.
Dringo Creigiau Dysgwch Sgiliau
What are the different types of climbing and mountaineering and what do they involve?
Cerdded Bryniau Dysgwch Sgiliau
The know-how, top tips and gear you'll need for scrambling safely.
Hill Walking Articles
Having a duvet day or a quiet night in? We've got you covered. There's nothing better than a day in the hills - but we think planning a day in the hills comes in pretty close second. If you're looking for inspiration for your next on-foot adventure, check out our lineup of ten of the best mountaineering, hiking and hillwalking films from the BMC TV YouTube channel.
Scrambling Skills
Scrambling takes the joy of hiking to more thrilling levels. Scrambles can be difficult and serious. Here is some great insight to help you understand scrambling grades and the effort the require.
Hillwalking Destinations
Short and sharp, or long and steep; there's no room for messing about here. You'll have to keep a cool head and a strong grip, as we bring you Britain’s top six spicy scrambles.
Hillwalking Destinations
A stunning Grade 1 scramble in Eryri (Snowdonia) that most people have never even heard of? It sounds too good to be true - but the Llech Ddu Spur really does live up to its billing. Here’s what you need to know to take on this secret Carneddau classic.
Cerdded Bryniau Dysgwch Sgiliau
If you’re keen to make the transition from hill walker to scrambler, we set out the basics to get you started:
Hillwalking Destinations
Find out everything you need to know about making the leap from walking to scrambling, learn the essential skills and check out our top five UK scrambles.
Hillwalking Destinations
Take on one of the Lake District’s most famous Grade 1 scrambles with our guide to tackling Sharp Edge.
Hillwalking Destinations
Fancy having a crack at mainland Britain’s most legendary Grade 3 ridge scramble? Here’s the lowdown on this classic route.
Hillwalking Destinations
Mind-boggling views, thrilling exposure and an alpine feel make this Lake District classic the perfect introduction to grade 3 scrambling.
Mountaineering Destinations
Skye’s Cuillin Ridge is the Holy Grail of British scrambling. Are you ready for the challenge?
Rock Destinations
Jack’s Rake is a popular Grade 1 scramble in the Lake District – but it’s by no means an easy proposition. We look at the skills you’ll need to tackle this classic route.
Cerdded Bryniau Dysgwch Sgiliau
This thrilling Grade 1 scramble in Eryri (Snowdonia) is one of the country’s most popular ridges - so what does it take to tackle Crib Goch?
Rock Destinations
The most famous route up Tryfan is the North Ridge: a long and thrilling grade one scramble that makes a perfect introduction to the sport. We take a look at how to tackle it.
Hillwalking Destinations
Great Gable’s most famous ridge climb makes for an epic day out - particularly if you’re brave enough to tackle Napes Needle itself as part of the ascent…
Hillwalking Destinations
Striding Edge is a classic Grade 1 scramble in the Lake District - and if you’re looking to make your first foray into scrambling territory then it’s the perfect place to start. Here, we take a look at the know-how you’ll need to tackle this epic mountain day.